Trò chơi dân gian là một phần không thể thiếu trong văn hóa và ký ức tuổi thơ của mỗi người Việt Nam. Những trò chơi này không chỉ mang tính giải trí, mà còn góp phần rèn luyện thể chất, phát triển trí tuệ và nuôi dưỡng tình cảm gắn kết cộng đồng. Với sự đa dạng và phong phú, trò chơi dân gian Việt Nam đã truyền tải những giá trị văn hóa, lịch sử và truyền thống từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Mục lục
- 1. Ô ăn quan
- 2. Rồng rắn lên mây
- 3. Mèo đuổi chuột
- 4. Tập tầm vông
- 5. Bịt mắt bắt dê
- 6. Kéo co
- 7. Nhảy dây
- 8. Đánh đu
- 9. Nhảy bao bố
- 10. Chơi chuyền
- 11. Bắn bi
- 12. Đá cầu
- 13. Chơi khăng
- 14. Đi cà kheo
- 15. Bắt cá
- 16. Thả diều
- 17. Đập niêu
- 18. Cướp cờ
- 19. Truy tìm kho báu
- 20. Trò chơi dân gian đoán chữ, đố vui
- 21. Chơi đánh trống
- 22. Nhảy sạp
- 23. Chẹt chẹt lá mơ
- 24. Bắt chạch trong chum
- 25. Bắt cua đồng
- 26. Cầu cá
- 27. Tô tượng
- 28. Đấu vật
- 29. Xích đu
- 30. Cút kít
Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá 30 trò chơi dân gian Việt Nam hay và phổ biến nhất. Từ những trò chơi đơn giản như Ô ăn quan, Rồng rắn lên mây, cho đến những trò chơi đòi hỏi sự khéo léo và tinh thần đồng đội như Kéo co, Cướp cờ, mỗi trò chơi đều mang đến niềm vui và kỷ niệm đáng nhớ cho tuổi thơ. Bên cạnh đó, chúng ta cũng sẽ tìm hiểu về cách chơi, luật chơi và ý nghĩa của từng trò chơi.
Hãy cùng bắt đầu hành trình khám phá và trải nghiệm lại những trò chơi dân gian đầy thú vị và ý nghĩa này, để hiểu hơn về văn hóa và truyền thống của dân tộc ta, đồng thời gìn giữ và lưu truyền cho các thế hệ mai sau.
-
Ô ăn quan
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Trò chơi dành cho nhiều người, thường từ 10 người trở lên và chia thành 2 đội. Mỗi đội chọn một người làm “quan” và những người còn lại nắm tay nhau thành vòng tròn bao quanh “quan”. Hai đội hát đối đáp và di chuyển theo vòng tròn, cố gắng để “quan” của đội mình chạm tay vào người cuối cùng của đội bạn.
- Luật chơi: Khi bắt đầu, cả hai đội hát bài “Ô ăn quan” và di chuyển vòng tròn. Khi hát đến “Ô ăn quan về!”, “quan” của mỗi đội sẽ cố gắng chạm tay vào người cuối cùng của đội bạn. Đội nào để “quan” của đội mình chạm trước sẽ thắng. Trò chơi tiếp tục cho đến khi một đội thắng đủ số lần quy định.
-
Rồng rắn lên mây
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Trò chơi không giới hạn số lượng người chơi. Mọi người xếp thành một hàng dọc, đứa đứng đầu gọi là “đầu rồng”, đứa cuối cùng gọi là “đuôi rồng”. Tất cả nắm áo hoặc eo của người phía trước. “Đầu rồng” cố gắng chạm vào “đuôi rồng”, trong khi cả hàng cố gắng di chuyển và tránh không để bị chạm.
- Luật chơi: “Đầu rồng” phải cố gắng chạm “đuôi rồng” mà không được làm đứt hàng. Nếu “đầu rồng” chạm được “đuôi rồng”, người bị chạm sẽ trở thành “đầu rồng” mới. Nếu hàng bị đứt, trò chơi dừng lại và bắt đầu lại từ đầu.
-
Mèo đuổi chuột
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Trò chơi cần ít nhất 6 người chơi. Mọi người đứng thành vòng tròn, chọn một người làm “mèo” và một người làm “chuột”. “Mèo” đứng bên ngoài vòng tròn, “chuột” đứng bên trong. Những người còn lại nắm tay nhau tạo thành “hang chuột”.
- Luật chơi: Khi trò chơi bắt đầu, “mèo” cố gắng đuổi bắt “chuột”. “Chuột” chạy vòng quanh “hang chuột” và có thể chui qua tay của mọi người để thoát khỏi “mèo”. Nếu “mèo” bắt được “chuột”, hai người sẽ đổi vai trò cho nhau. Nếu “mèo” mệt, có thể chọn người khác làm “mèo” thay thế.
-
Tập tầm vông
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Trò chơi sử dụng một que gỗ dài khoảng 60-80cm và một miếng gỗ ngắn hơn. Đặt miếng gỗ ngắn lên một hố nhỏ đào trên mặt đất. Người chơi dùng que gỗ dài gạt miếng gỗ ngắn, cố gắng đưa nó bay lên cao và xa nhất có thể.
- Luật chơi: Mỗi người chơi có ba lượt gạt. Điểm được tính dựa trên khoảng cách từ hố đến nơi miếng gỗ ngắn rơi xuống. Người có tổng điểm cao nhất sẽ thắng.
-
Bịt mắt bắt dê
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Trò chơi cần ít nhất 5 người chơi. Một người được chọn làm “sói”, bịt mắt bằng khăn. Những người còn lại là “dê”. “Sói” cố gắng bắt “dê” trong khi “dê” chạy quanh “sói” và tránh bị bắt.
- Luật chơi: “Sói” phải cố gắng bắt “dê” bằng cách sờ hoặc chạm vào người. Khi một “dê” bị bắt, người đó sẽ trở thành “sói” và người bịt mắt trước đó trở thành “dê”. Trò chơi tiếp tục cho đến khi tất cả “dê” đều bị bắt.
-
Kéo co
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Trò chơi đồng đội, mỗi đội từ 5-10 người. Hai đội nắm hai đầu của một sợi dây thừng và kéo theo hướng ngược nhau. Giữa sợi thừng là một dải khăn đánh dấu ranh giới giữa hai đội.
- Luật chơi: Khi trò chơi bắt đầu, mỗi đội cố gắng kéo đội đối phương về phía mình. Đội nào kéo được dải khăn qua ranh giới về phía mình sẽ thắng. Nếu một đội bị kéo ngã hoặc buông dây, đội còn lại sẽ thắng.
-
Nhảy dây
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Trò chơi sử dụng một sợi dây dài. Hai người quay dây, những người còn lại nhảy qua dây theo nhịp. Có thể chơi cá nhân hoặc theo nhóm.
- Luật chơi: Người quay dây phải giữ nhịp ổn định. Người nhảy phải nhảy qua dây mà không bị vướng. Nếu người nhảy bị vướng dây, họ sẽ bị loại hoặc thay thế vào vị trí quay dây. Trò chơi có thể thi đua xem ai nhảy được lâu nhất hoặc đếm số lần nhảy liên tiếp.
-
Đánh đu
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Trò chơi sử dụng một tấm ván hoặc lốp xe cũ buộc vào dây và treo lên cành cây. Người chơi ngồi lên ván hoặc lốp xe và đung đưa người để tạo chuyển động.
- Luật chơi: Người chơi phải giữ chặt dây và không được đứng trên ván hoặc lốp xe. Có thể chơi một mình hoặc nhiều người, thay phiên nhau chơi. Cần đảm bảo an toàn khi chơi, tránh xa các vật thể nguy hiểm.
-
Nhảy bao bố
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Trò chơi sử dụng những chiếc bao bố. Người chơi chui vào bao và nhảy về đích. Có thể chơi đua hoặc vượt chướng ngại vật.
- Luật chơi: Người chơi phải nhảy bằng hai chân, không được chạy hoặc đi bộ. Nếu người chơi ngã hoặc ra khỏi bao, họ phải dừng lại và chui vào lại bao trước khi tiếp tục. Người về đích trước hoặc vượt qua chướng ngại vật nhanh nhất sẽ thắng.
-
Chơi chuyền
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Trò chơi sử dụng một vật nhỏ như hòn sỏi, quả bóng hoặc túi cát. Mọi người đứng thành vòng tròn và chuyền vật cho nhau bằng chân.
- Luật chơi: Người chơi phải giữ vật bằng hai chân và chuyền cho người bên cạnh. Không được sử dụng tay hoặc để vật rơi xuống đất. Nếu người chơi làm rơi vật hoặc sử dụng tay, họ sẽ bị loại. Trò chơi kết thúc khi chỉ còn lại một người chơi.
-
Bắn bi
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Trò chơi này thường chơi trên một mặt đất phẳng, sử dụng bi ve (bi thuỷ tinh) làm “đạn”. Mỗi người chơi có một số lượng bi nhất định. Người chơi dùng ngón tay cái bắn bi của mình vào bi của đối phương.
- Luật chơi: Nếu bắn trúng bi của đối phương, người chơi được nhặt bi đó. Người nào bắn hết bi hoặc có ít bi nhất sẽ thua cuộc. Nếu bắn trượt hoặc bi của mình bị bắn trúng, người chơi sẽ mất lượt.
-
Đá cầu
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Trò chơi đòi hỏi sự khéo léo và chính xác, thường chơi trên sân cỏ hoặc đất. Mỗi người chơi có một quả cầu nhỏ. Người chơi đá cầu về phía cầu của đối phương, cố gắng đưa cầu của mình đến gần cầu của đối phương nhất.
- Luật chơi: Người chơi không được chạm vào cầu của mình sau khi đã đá. Nếu cầu của người chơi chạm cầu của đối phương hoặc ở gần hơn so với cầu của đối phương, người đó sẽ thắng điểm. Trò chơi kết thúc sau một số điểm nhất định.
-
Chơi khăng
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Trò chơi sử dụng một quả khăng (làm từ gỗ hoặc nhựa) và một sợi dây. Người chơi buộc dây vào khăng, dùng dây để làm khăng xoay và nhảy lên theo nhịp.
- Luật chơi: Người chơi phải giữ cho khăng luôn xoay và nhảy qua mà không để khăng chạm vào chân. Nếu khăng chạm chân hoặc ngừng xoay, người chơi sẽ mất lượt. Người chơi thực hiện được nhiều nhịp nhảy nhất sẽ thắng.
-
Đi cà kheo
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Trò chơi sử dụng đôi cà kheo làm từ gỗ hoặc tre. Người chơi đứng lên cà kheo và di chuyển bằng cách đu người về phía trước.
- Luật chơi: Người chơi phải giữ thăng bằng và di chuyển một quãng đường nhất định mà không rơi khỏi cà kheo. Người về đích nhanh nhất hoặc đi được quãng đường dài nhất sẽ thắng.
-
Bắt cá
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Trò chơi thường diễn ra ở ao, hồ, hoặc sông nông. Người chơi dùng tay hoặc dụng cụ đơn giản như vợt, rổ để bắt cá.
- Luật chơi: Mỗi người chơi có một khoảng thời gian nhất định để bắt cá. Người bắt được nhiều cá nhất sẽ thắng. Sau khi kết thúc trò chơi, cá thường được thả lại xuống nước.
-
Thả diều
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Người chơi tự làm hoặc mua diều, thường làm từ giấy hoặc vải và tre. Trò chơi thường chơi vào những ngày có gió. Người chơi chạy ngược chiều gió và kéo dây để diều bay lên.
- Luật chơi: Người chơi phải giữ cho diều bay trên không và không để nó rơi xuống. Có thể thi đấu bằng cách cắt dây diều của đối phương bằng mảnh thuỷ tinh gắn trên dây của mình.
-
Đập niêu
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Một chiếc niêu đất chứa quà hoặc kẹo được treo lên. Người chơi được bịt mắt, xoay vòng và dùng gậy để đập vỡ niêu.
- Luật chơi: Mỗi người chơi có ba lượt đập. Người đập vỡ niêu sẽ nhận được phần thưởng bên trong. Nếu không ai đập vỡ niêu, phần thưởng sẽ được chia đều cho mọi người chơi.
-
Cướp cờ
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Trò chơi đòi hỏi sự nhanh nhẹn và tinh thần đồng đội. Hai đội, mỗi đội có một lá cờ được đặt ở “căn cứ”. Nhiệm vụ của mỗi đội là cướp cờ của đội kia và mang về căn cứ của mình mà không bị đối phương chạm vào.
- Luật chơi: Nếu một người chơi bị đối phương chạm vào khi đang ở nửa sân của đối phương, người đó sẽ bị loại. Đội nào cướp được cờ của đối phương và mang về căn cứ mà vẫn còn người chơi sẽ thắng.
-
Truy tìm kho báu
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Người tổ chức trò chơi sẽ chuẩn bị một “kho báu” và giấu ở một địa điểm bí mật. Người chơi phải tìm ra manh mối và giải đố để tìm ra vị trí kho báu.
- Luật chơi: Người chơi có thể chơi cá nhân hoặc theo nhóm. Manh mối có thể được giấu ở nhiều địa điểm khác nhau. Người hoặc nhóm nào tìm thấy kho báu trước sẽ thắng.
-
Trò chơi dân gian đoán chữ, đố vui
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Người chơi lần lượt đưa ra các câu đố, câu đối hoặc thử thách cho người khác giải. Các câu hỏi thường liên quan đến từ ngữ, văn hoá, lịch sử hoặc kiến thức chung.
- Luật chơi: Người không trả lời được câu hỏi sẽ bị loại hoặc phải thực hiện một hình phạt vui nhộn do người ra câu hỏi đặt ra. Trò chơi kết thúc khi tất cả câu hỏi đã được sử dụng hoặc chỉ còn lại một người chơi.
-
Chơi đánh trống
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Trò chơi này sử dụng trống làm từ các vật liệu tự nhiên như gỗ, da thú. Người chơi ngồi thành vòng tròn và đánh trống theo nhịp điệu của bài hát hoặc giai điệu truyền thống.
- Luật chơi: Mỗi người chơi phải tuân theo nhịp điệu chung và không được đánh trống quá to hoặc quá nhỏ. Người chơi có thể thay phiên nhau đánh trống solo hoặc cùng đánh một giai điệu.
-
Nhảy sạp
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Trò chơi sử dụng các thanh gỗ dài khoảng 2-3 mét làm “sạp”. Hai người giữ hai đầu sạp, những người còn lại nhảy qua sạp theo nhịp.
- Luật chơi: Sạp được nâng dần lên cao sau mỗi vòng. Người chơi bị rơi hoặc chạm vào sạp sẽ bị loại. Người chơi nhảy qua sạp ở độ cao nhất sẽ thắng.
-
Chẹt chẹt lá mơ
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Trò chơi sử dụng lá cây (thường là lá mơ) để tạo ra âm thanh “chẹt chẹt”. Người chơi đặt lá giữa hai lòng bàn tay và vỗ tay để tạo âm thanh.
- Luật chơi: Người chơi phải tạo ra âm thanh rõ ràng và đều đặn theo nhịp. Có thể chơi theo nhóm và tạo ra các giai điệu khác nhau.
-
Bắt chạch trong chum
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Một chum đất lớn đựng nước và một số lượng chạch (loài cá nhỏ). Người chơi dùng tay để bắt chạch.
- Luật chơi: Mỗi người chơi có một khoảng thời gian nhất định để bắt chạch. Người bắt được nhiều chạch nhất sẽ thắng. Sau khi kết thúc trò chơi, chạch được thả lại vào chum.
-
Bắt cua đồng
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Trò chơi diễn ra ở các cánh đồng lúa sau mùa gặt. Người chơi đi bắt cua bằng tay hoặc bằng các dụng cụ đơn giản như vợt, rổ.
- Luật chơi: Mỗi người chơi có một khoảng thời gian nhất định để bắt cua. Người bắt được nhiều cua nhất sẽ thắng. Sau khi kết thúc trò chơi, cua thường được thả lại xuống ruộng.
-
Cầu cá
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Trò chơi diễn ra ở sông, hồ, ao. Người chơi đứng trên một chiếc cầu nhỏ hoặc thuyền, dùng cần câu và mồi để câu cá.
- Luật chơi: Mỗi người chơi có một khoảng thời gian nhất định để câu cá. Người câu được nhiều cá nhất hoặc cá lớn nhất sẽ thắng. Sau khi kết thúc trò chơi, cá thường được thả lại xuống nước.
-
Tô tượng
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Người chơi dùng đất sét hoặc đất nặn để tạo ra các hình tượng, nhân vật theo chủ đề cho trước.
- Luật chơi: Mỗi người chơi có một khoảng thời gian nhất định để tô tượng. Sau đó, các tác phẩm sẽ được đánh giá dựa trên tính sáng tạo, độ chi tiết và sự tương đồng với chủ đề. Người có tác phẩm đẹp nhất sẽ thắng.
-
Đấu vật
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Hai người chơi đứng đối diện nhau, cố gắng đẩy hoặc kéo đối phương ra khỏi vòng tròn hoặc khu vực chơi.
- Luật chơi: Người chơi không được phép đánh, đá hoặc sử dụng các động tác nguy hiểm. Người chơi bị đẩy hoặc kéo ra khỏi khu vực chơi hoặc chạm đất bằng bất kỳ bộ phận nào khác ngoài chân sẽ thua.
-
Xích đu
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Trò chơi sử dụng một chiếc xích đu làm từ gỗ hoặc kim loại, treo bằng dây hoặc xích. Người chơi ngồi trên xích đu và đung đưa người để làm xích đu chuyển động.
- Luật chơi: Người chơi phải giữ chặt và không được đứng trên xích đu. Có thể chơi một mình hoặc nhiều người, thay phiên nhau chơi.
-
Cút kít
- Giới thiệu và hướng dẫn chơi: Trò chơi sử dụng một quả banh nhỏ và hai thanh gỗ ngắn làm “gậy”. Người chơi dùng gậy để đánh bóng qua lại cho nhau.
- Luật chơi: Người chơi phải giữ cho bóng không chạm đất bằng cách đánh liên tục. Nếu bóng chạm đất, người chơi sẽ mất điểm hoặc bị loại. Người giữ được bóng lâu nhất sẽ thắng.
Trò chơi dân gian Việt Nam là một kho tàng văn hóa vô cùng quý giá, mang đậm bản sắc và tinh thần của dân tộc. Qua những trò chơi này, chúng ta không chỉ có cơ hội giao lưu, vui chơi và rèn luyện sức khỏe, mà còn học hỏi được nhiều bài học quý giá về tinh thần đoàn kết, sự khéo léo và lòng kiên trì. Mỗi trò chơi đều mang trong mình những giá trị riêng, góp phần tạo nên sự đa dạng và phong phú trong văn hóa Việt Nam.
Tuy nhiên, trong xu thế phát triển của xã hội hiện đại, nhiều trò chơi dân gian đang dần bị lãng quên và ít được chơi hơn. Điều này đòi hỏi sự nỗ lực của chúng ta trong việc gìn giữ, bảo tồn và phát huy những giá trị truyền thống. Việc truyền dạy và khuyến khích trẻ em tham gia các trò chơi dân gian sẽ giúp chúng hiểu biết hơn về lịch sử, văn hóa của dân tộc, đồng thời phát triển toàn diện về thể chất và tinh thần.
Hy vọng rằng bài viết này đã mang đến cho bạn đọc một cái nhìn tổng quan về 30 trò chơi dân gian Việt Nam phổ biến và hấp dẫn nhất. Hãy cùng nhau gìn giữ và phát huy những giá trị tuyệt vời này, để các thế hệ tương lai có cơ hội trải nghiệm và yêu mến nền văn hóa đặc sắc của dân tộc ta.